شناسایی شاخص‌های مؤثر بر‌ مشارکت زنان‌ در طرح‌های توسعه شهری

موضوع مشارکت و کاربرد آن در علوم مختلف خصوصاً شهرسازی و برنامه‌های توسعه شهری چندین دهه است که مورد توجه صاحبنظران و اندیشمندان قرار گرفته و از جمله عوامل و مؤلفه‌های موفقیت طرح‌های شهری به شمار می‌آید‌. اما در اکثر موارد بیان این موضوع و کاربرد آن منحصر به گروه‌های خاص در جامعه بوده و از توجه مستقیم به زنان به عنوان نیمی از جمعیت شهروندی بازمانده است‌‌.‌ با توجه به این موضوع‌، لزوم استفاده از مشارکت زنان در طرح‌های توسعه شهری‌ به عنوان فرصتی در شهرسازی امروزه مطرح می‌شود. اما استفاده از این فرصت و قابلیت بالقوه در جوامع مختلف نیازمند برخوردی مطالعه شده‌ و محلی است‌.‌ پیشینه این موضوع با گرایش ایده مشارکت در امور مختلف از جمله شهرسازی از اواخر دهه ۱۹۵۰ در امریکا آغاز و دامنه کاربرد آن به تدریج در دهه‌های بعد و در کشورهای دمکراتیک وسیع شد. از سوی دیگر ایده مشارکت زنان در امور شهری از دیدگاه‌های فلسفی مانند فمنیسم و به دنبال آن اصطلاحاتی مانند جنسیت و توسعه مطرح شد‌، اما موضوع مورد توجه در این نوشتار‌، تعامل مثبت و کارا بین این دو موضوع خصوصاً در حوزه شهرسازی است. بر این اساس دو فرضیه اصلی این پژوهش به شرح زیر‌‌ است : الف ـ مشارکت زنان یک فرآیند پویاست که مراحل مختلفی را شامل بوده و تحت تأثیر عوامل متعدد است‌. ب ـ افزایش آگاهی بیشترین تأثیر را بر میزان مشارکت زنان در امور شهری دارد. جهت آّزمون این فرضیات ابتدا مبانی نظری مربوط به مشارکت زنان و توانمندسازی ارایه شده و جهت تدوین پایگاه نظری پژوهش، ‌براساس نظریات و دیدگاه‌های مرتبط مدل نظری فرآیند ارتقای مشارکت زنان در قالب یک فرایند پویا و شامل چهار مرحله اصلی ظرفیت سنجی، نهادسازی، بسترسازی و پایش‌ مطرح شده است‌. سپس با ارزیابی کمی، میزان هم‌سویی مؤلفه‌های مشارکت زنان و طرح‌های شهری مشخص شده؛ دو مؤلفه نهادسازی و آگاهی بیشترین تأثیر را بر فرآیند تهیه و اجرای طرح‌های شهری دارد که تأییدی بر درستی فرضیه‌های پژوهش است‌. روش تحقیق این پژوهش در بخش‌های اول و دوم مبانی نظری توصیفی‌ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی‌، کتابخانه‌ای بوده که با مراجعه به مدارک موجود‌ و جمع‌آوری آنها صورت گرفته است. در نهایت نتیجه‌گیری از طریق تحلیل و ارزیابی مؤلفه‌های مستخرج از مبانی نظری با استفاده از روش دلفی و با تکیه بر نظرات کارشناسی صورت گرفته‌ و براساس نتایج حاصل از این ارزیابی میزان تأثیر مؤلفه‌های مشارکت زنان بر فرآیند تهیه و اجرای طرح‌های شهری تعیین‌شده است‌.